ΑΡΧΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ
ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ & ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ
Τα στοιχεία για την ιστορία του χωριού μας προέρχονται από το βιβλίο του χωριανού μας ιστορικού και συγγραφέα Γεώργιου Α. Φερεντίνου.
Το χωριό μας έγινε κοινότητα στα 1912 (Β.Δ. 31/08/1912, ΦΕΚ, 261, τεύχος Α) αρχικά με την ονομασία Αγιος Βασίλειος. Σε αυτή κατά τη σύστασή της υπαγόταν και ο οικισμός Δερσοβά, ο οποίος το 1927 μετονομάστηκε σε Σπαρτοχώρι. Ο οικισμός Δερσοβά και η κοινότητα του Αγίου Βασιλείου μετονομάστηκαν σε κοινότητα Θυρρείου το 1915. (Α.Υ. 19475, 11/05/1915, ΦΕΚ 188 τεύχος Α ).Σήμερα την κοινότητα απαρτίζουν οι οικισμοί Θύρρειο, Αντώνης και Σπαρτοχώρι.
Δυστυχώς με την ψήφιση και εφαρμογή του Ν. 2539/97 (Ι. Καποδίστριας), η κοινότητά μας έπαψε να υπάρχει αυτόβουλη, και αποτελεί από 01-01-1999 δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Ανακτορίου.
Στο διάστημα από το 1460 μέχρι το 1668 δεν έχουμε καμία αναφορά για το Θύρρειο από ιστορικές πηγές. Το χωριό μας εμφανίζεται με το όνομα Αγιος Βασίλειος ή Αι Βασίλης για πρώτη φορά κατά τα έτη 1668-69 όταν επισκέφθηκε τη περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας ο μουσουλμάνος περιηγητής Εβλιά Τσελεπή. Ο τελευταίος το αναφέρει ως «Βάσιλ». Το όνομα πρέπει να έλαβε από το μικρό μοναστήρι του Αγίου Βασιλείου που ήταν κτισμένο λίγο έξω από τα τείχη του αρχαίου Θυρρείου ερείπια του οποίου υπάρχουν μέχρι σήμερα.Επίσης σε αναφορά του 1690 που υποβάλουν οι κοινοτικοί άρχοντες του Ξηρομέρου απ’ το Αιτωλικό στις Βενετικές αρχές, διαμαρτυρόμενοι για επιδρομές επτανησίων αλλά και κακοδιοίκηση των Βενετών. (Είχε προηγηθεί η εκστρατεία της Βενετίας στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα το 1684 και κατάληψη του Ξηρομέρου.) Οι υπογραφές έχουν ως εξής:
«εγο ο γερο δημος απο τον αγηβασιλη βιλαγετη της Βονητζας απογραφο κε παρακαλουμε ως ανοθι»
«γερο χρηστος του παπαγιαννη από αγιο βασιλι παρακαλουμε ος ανοθε»
Το 1699 με τη συνθήκη του Κάρλοβιτσ, ο Αι Βασίλης πέρασε μαζί με την υπόλοιπη Αιτωλοακαρνανία πάλι στα χέρια των τούρκων.
Ολο σχεδόν το 18ο αιώνα και ιδιαίτερα μετά την επανάσταση των κλεφταρματωλών κατά τη δεκαετία του 1730 υποφέρει από τις επιδρομές των κλεφτών αλλά και των τουρκικών καταδιωκτικών αποσπασμάτων που επηνδρωμένα με τουρκαλβανούς ληστοσυμμορίτες καταστρέφουν τα πάντα. Σώζεται αναφορά του 1759 που υπέβαλε ο διοικητής των δυνάμεων ασφαλείας της βενετοκρατούμενης Βόνιτσας προς τις Βενετικές αρχές στην οποία σημειώνεται πως ο Αη-Βασίλης είχε καταστραφεί από τους «κακοποιούς» και εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους του. Μια ομάδα από αυτούς με αρχηγό το «Μήτσο της Ζαβέρδαινας» σύμφωνα με την αναφορά αυτή είχε εγκατασταθεί στο Μεσοβούνι κοντά στα σύνορα με τη Βόνιτσα.
Δεύτερη καταστροφή του χωριού φαίνεται πως έγινε το 1798. Σύμφωνα με τη προφορική παράδοση κατά το έτος 1798 το χωριό είχε κατακλυσθεί από κλέφτες και ο τότε διοικητής των δυνάμεων του Αλή πασά των Ιωαννίνων Γιουσούφ Αράπης προσήλθε στο χωριό για να τους καταδιώξει. Οι κλέφτες βοηθούμενοι από κατοίκους του χωριού οχυρώθηκαν στο καραούλι της εκκλησίας και αντέταξαν ισχυρή άμυνα. Διεξήχθη τότε ισχυρή μάχη με μεγάλες απώλειες και από τις δύο πλευρές, τελικά όμως οι κλέφτες υποχώρησαν και ο Γιουσούφ Αράπης κατέλαβε το χωριό και το κατέστρεψε, οι Δε κάτοικοί του έλαβαν και πάλι το δρόμο της προσφυγιάς, πολλοί δε εγκαταστάθηκαν στον Αι-Γιάννη, σε μικρή απόσταση νοτιοανατολικά του χωριού.
Το 1802 βρίσκεται στο Θύρρειο ο διοικητής των δυνάμεων του Αλή πασά στη Βόνιτσα Μούρτο Κάλη ή Εκάλη απ' όπου στέλνει επιστολή διαμαρτυρίας προς τις αρχές της Λευκάδας. Η παρουσία του δεν ερμηνεύεται παρά μόνο με την υπόθεση πως σκοπός του ήταν η καταδίωξη των κλεφτών.
Στα 1805 ο περιηγητής ταγματάρχης του Αγγλικού στρατού W.M. Leake επισκέφθηκε τον Αη Βασίλη και αναφέρει πως βρίκε λίγους μόνο κατοίκους που βρίσκοταν σε άθλια κατάσταση και κατοικούσαν σε αχυροκάλυβα γύρω από το μοναστήρι του Αγίου Βασιλείου. Επίσης αναφέρει πως η σημερινή εκκλησία του νεκροταφείου (Κοίμηση της Θεοτόκου) ήταν τότε γυναικείο μοναστήρι, στο φρούριο δε της αρχαίας πόλης, το σημερινό καραούλι της εκκλησίας ήταν τότε εγκατεστημένος ο τοπικός αγάς του χωριού που κατατυραννούσε τους λίγους κατοίκους.
Η επανάσταση του 1821 στη δυτική Ελλάδα ξεκινά με μικρή καθυστέρηση στις 25/5/1821. Το Θύρρειο - Αη Βασίλης την εποχή εκείνη βρίσκεται στα πρόθυρα της πλήρους ερημώσεως και κατοικείται από μερικές μόνο οικογένειες. Παρ' όλη τη φτώχεια τους όμως κατέβαλαν εισφορά για την ενίσχυση του αγώνα που ανερχόταν σε 127,5 κάδους σιτάρι, (είναι περίπου 18 τόνοι), 74 κάδους κριθάρι, 114 κάδους καλαμπόκι, 165 γιδοπρόβατα, 23 βόδια και 39 γουρούνια. Αναφέρονται επίσης δύο Θυρρειείς ο Μήτρος Χαλιμούρδας και ο (Κώστας;) Καραλής που ετάχθησαν αρχικά υπό τον οπλαρχηγό της Βόνιτσας Γ. Τσόγκα και αργότερα υπό τον Γιωργάκη Σουλτάνη από το Μοναστηράκι. Μέχρι τα 1828 η περιοχή του Θυρρείου περνά άλλοτε στα χέρια των τούρκων και άλλοτε στους Ελληνες επαναστάτες, ανάλογα με τις φάσεις του αγώνα. Τελικά στις αρχές του 1828 ακολουθεί την μοίρα των περιοχών της Βόνιτσας και απελευθερώνεται από τον τότε αρχηγό την κατά ξηρά Ελληνικών δυνάμεων Αγγλο Ρ. Τσώρτς. Είναι χαρακτηριστικό πως η ελευθερία βρήκε το χωριό μας ρημαγμένο και σχεδόν ερειπωμένο κατοικούμενο μόνο από 92 κατοίκους.
Μετά τη ναυμαχία του Ακτίου και την υποχρεωτική μετακίνηση των κατοίκων του στη Νικόπολη το Θύρρειο δέχτηκε ανεπανόρθωτο πλήγμα. Πριν δε το παραπάνω γεγονός είχε μεσολαβήσει ειρήνης κατά τη διάρκεια της οποίας πολλοί κάτοικοί του, εγκαταστάθηκαν στα πεδινά μέρη της Γοργοβλής. Οι κίνδυνοι από επιδρομές άλλων λαών και πολέμους είχαν παύσει έτσι δεν ήσαν πλέον υποχρεωμένοι να παραμένουν κλεισμένοι στα τείχη. Κατά τη διάρκεια των 2ο και 3ο μ.Χ. αιώνων, με την εξάπλωση του χριστιανισμού, οι χριστιανοί κάτοικοι του Θυρρείου το εγκατέλειψαν ομαδικά και μετακινήθηκαν προς τη Γοργοβλή. Δημιουργήθηκαν έτσι δυο κέντρα στη περιοχή, ένα χριστιανικό στη Γοργοβλή, και ένα ειδωλολατρικό στο Θύρρειο με το δεύτερο να αυξάνει προοδευτικά σε βάρος του πρώτου.
Τον 4ο μ.Χ. αιώνα έπαυσαν οι διώξεις των χριστιανών με αποτέλεσμα ο πληθυσμός στη Γοργοβλή να έχει αυξηθεί τόσο ώστε προέκυψε η ανάγκη να δημιουργηθεί εκεί μια επισκοπή.
Με το θάνατο του Θεοδοσίου του μεγάλου το 395 μ.Χ. και τη διάσπαση του ρωμαϊκού κράτους σε ανατολικό και δυτικό ο ηγέτης των Βησιγότθων Αλάριχος, έχοντας μάλιστα ασπαστεί την αίρεση του αρειανισμού, εισέβαλε στη Ελλάδα και τελικά εγκαταστάθηκε στη περιοχή της παλαιάς Ηπείρου. (Παλαιά Ήπειρος λεγόταν η σημερινή Ήπειρος και η Αιτωλοακαρνανία) Αποτέλεσμα των λεηλασιών του ήταν η καταστροφή του ορθόδοξου χριστιανικού κέντρου της Γοργοβλής αλλά και του ειδωλολατρικού Θυρρείου.
Στους αιώνες που ακολούθησαν η περιοχή ανήκε στο ανατολικό ρωμαϊκό κράτος μέχρι το 1204 που έγινε η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους. Στη συνέχεια ανήκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου μέχρι το 1294 οπότε δόθηκε προίκα μαζί με άλλες περιοχές της Ακαρνανίας στο Φίλιππο του Τάραντα.
Το 1338 τα στρατεύματα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας που είχε στο μεταξύ ανασυσταθεί την κατέλαβαν για μικρό χρονικό διάστημα. Την περίοδο 1340-1350 πέρασε στους Σέρβους υπό τον Στέφανο Δουσάν και στη συνέχεια στους Αλβανούς που με αρχηγό το Γκίνο-Σπάτα Μπούα κατέλαβαν τη δεκαετία 1360-1370 ολόκληρο το Ξηρόμερο. Τέλος περίπου το 1403 την κατέλαβε ο Κάρολος Α' Τόκκο στην κατοχή του οποίου έμεινε μέχρι το 1460 χρονιά κατά την οποία την κατέλαβαν οι Τούρκοι.
Ποιος λαός και πότε έκτισε το Θύρρειο ή Θύριο παραμένει άγνωστο. Ίσως κάποιοι από τους λαούς που είχαν εγκατασταθεί στην Ακαρνανία πριν το 1900 π.Χ. και την άφιξη των Ακαρνανών. (Λέλεγες, Τηλεβόες, Κουρήτες, Αίμονες και Κάρες), ίσως οι Κεφαλλήνες του Οδυσσέα, των οποίων τη κυριαρχία στη περιοχή κατήργησαν οι Ακαρνάνες που εγκαταστάθηκαν σε αυτή κατά τη διάρκεια της Τρωικής εκστρατείας γύρω στα 1200 π.Χ..Ο πρώτος γνωστός επώνυμος ήρωας του Θυρρείου είναι ο Πάτρωνας. Αυτός μαζί με άλλους κατοίκους του Θυρρείου συνόδεύσε τον Αινεία στο ταξίδι του προς την Ιταλία μετά την πτώση της Τροίας. Εκεί με μερικούς συντρόφους του έκτισαν τη πόλη Αλούντιο.
Για το χρονικό διάστημα από το 1200 π.Χ. έως τον 7ο π.Χ. αιώνα δεν έχουμε πληροφορίες για τη περιοχή εκτός του γεγονότος πως στο διάστημα αυτό έγινε σταδιακά η κατάργηση της μοναρχίας και επικράτηση αριστοκρατικού πολιτεύματος. Ο προαναφερθείς Πάτρωνας πρέπει να ήταν μέλος οικογένειας ευγενών που κατείχαν τα σκήπτρα της εξουσίας στη πόλη του Θυρρείου.
Μέχρι τον 7ο π.Χ. αιώνα είχε ολοκληρωθεί και η επέκταση των Κορινθίων στην Ακαρνανία, αρχικά στα δυτικά παράλιά της όπου ο Αστακός, η Αλυζία, η Πάλαιρος και το Σόλλιο έγιναν κορινθιακές αποικίες.
Στη συνέχεια ακολούθησε ο αποικισμός της Λευκάδας, του Ανακτορίου, της Αμβρακίας (κοντά στη σημερινή Άρτα) και τέλος της Κέρκυρας. Το Θύρρειο κατά το διάστημα αυτό δεν αποτέλεσε τμήμα του μεγάλου αποικιακού κράτους καθώς βρισκόταν στο εσωτερικό της Ακαρνανίας και οι Κορίνθιοι ενδιαφερόταν κυρίως για τη δημιουργία παραθαλάσσιων και νησιωτικών εμπορικών κέντρων. Η επίδραση της Κορίνθου σε αυτό όμως ήταν ισχυρή αφού αργότερα το Θύρρειο έκοψε νομίσματα κατ' απομίμηση των κορινθιακών στατήρων.
Τους αιώνες που ακολούθησαν 6ος και 5ος π.Χ. οι Ακαρνάνες κατήργησαν την αριστοκρατία και συγκρότησαν ένα ομοσπονδιακό κράτος που το αποκαλούσαν «Κοινόν», μέλος δε αυτού ήταν και το Θύρρειο.
Ακολούθησαν οι περσικοί πόλεμοι, όπου το Θύρρειο σύμφωνα με τη γραμμή του «Κοινού» δεν έλαβε μέρος.
Στη δεκαετία 460-450 π.Χ. οι Θυρρειείς μαζί με τους λοιπούς Ακαρνάνες έλαβαν μέρος σε εκστρατεία για την απελευθέρωση των Οινιάδων που είχαν καταλάβει τμήμα των Μεσσηνίων.
Όταν ξεκίνησε ο Πελοποννησιακός πόλεμος το 431 π.Χ. το Θύρρειο ακολούθησε τους Αθηναίους κάτοικοι του οποίου έλαβαν μέρος στην εκστρατεία κατά των Οινιάδων το 428 π.Χ., τη πολιορκία της Λευκάδας το 427 π.Χ., τη μάχη σε Ολπές και Ιδομένη το χειμώνα του 426-5 π.Χ. και την εκστρατεία κατά του Ανακτορίου το φθινόπωρο του 425 π.Χ..
Στον Κορινθιακό πόλεμο που ξεκίνησε το 395 π.Χ. το Θύρρειο σύμφωνα με τη γραμμή του «Κοινού» ήταν σύμμαχος των Αθηναίων κατά το πρώτο χρόνο και των Σπαρτιατών κατά το δεύτερο χρόνο.
Το 374 π.Χ., μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη ο Αθηναίος στρατηγός Ιφικράτης πολιόρκησε το Θύρρειο και παρ' ότι δεν κατάφερε να το κυριεύσει πέτυχε την επαναφορά του στην Αθηναϊκή συμμαχία.
Όταν εκηρύχθη ο πόλεμος Σπάρτης - Θηβών και μετά τη συντριβή των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα το 371 π.Χ. το Θύρρειο ακολουθώντας απόφαση του «κοινού» συμμάχησε με τους Θηβαίους.
Κατά την άνοδο της Μακεδονίας με τον Φίλιππο Γ' πάλι σύμφωνα με τη γραμμή του «Κοινού» το Θύρρειο συμμετείχε σε αντιμακεδονικό μέτωπο που είχαν συγκροτήσει Αθηναίοι, Κερκυραίοι, Λευκάδιοι και Κορίνθιοι. Μετά όμως τη μάχη στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας το 338 π.Χ. το «Κοινό» υπόγραψε συμμαχία με τους Μακεδόνες που κράτησε για 150 χρόνια περίπου.
Το 294 π.Χ. ο Πυρρός της Ηπείρου κατέλαβε την Ακαρνανία κάνοντάς τη επαρχία του κράτους του μέχρι το 272 π.Χ. οπότε πέθανε. Ο γιος και διάδοχος του Πύρρου Αλέξανδρος ανάμεσα στα 260 - 250 π.Χ. συμμάχησε με τους Αιτωλούς και μοιράστηκε με αυτούς την Ακαρνανία. Το Θύρρειο, εξαιτίας της θέσης του είναι πιθανό ότι πέρασε στο κράτος του Αλεξάνδρου. Το 245 π.Χ. ο Αλέξανδρος πέθανε και το βόρειο τμήμα της Ακαρνανίας απέκτησε την ανεξαρτησία του.
Το 239 π.Χ. μετά το θάνατο του βασιλιά της Μακεδονίας Αντιγόνου Γονατά άρχισε ο Δημητριακός Πόλεμος και οι Αιτωλοί εισέβαλαν στην Ακαρνανία με στόχο να καταλάβουν τη Μεδιώνα και το Θύρρειο, στόχους τους οποίους δεν πέτυχαν.
Το 220 π.Χ. οι Αιτωλοί πολιόρκησαν πάλι στο Θύρρειο χωρίς επιτυχία. Την ίδια χρονιά ξεκίνησε και η εκστρατεία του Φιλίππου Ε' στην Δυτική Ελλάδα κατά την οποία η Ακαρνανία ελευθερώθηκε από τους Αιτωλούς. Το 212 π.Χ. οι Αιτωλοί συμμάχησαν με τους Ρωμαίους οπότε το Θύρρειο αλλά και οι άλλες πόλεις των Ακαρνανών, ήρθαν σε πολύ δύσκολη θέση. Η συμμαχία αυτή δεν φαίνεται να έτυχε ευρύτερης εφαρμογής επειδή οι Ρωμαίοι δεν ενδιαφερόταν γι' αυτό, σκοπός τους ήταν ν' απασχολήσουν τον Φίλιππο Ε' της Μακεδονίας ώστε να μη στείλει βοήθεια στον Αννίβα που είχε εκστρατεύσει εναντίον τους. Η ένταση όμως που δημιουργήθηκε είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία δύο πολιτικών παρατάξεων, μιας φιλο-ρωμαϊκής και μιας φιλο-μακεδονικής. Αρχικά επικράτησε η φιλο-μακεδονική παράταξη και πολλοί Θυρρειείς εξορίστηκαν στην Αμβρακία κοντά στη σημερινή 'Αρτα
Το 197 π.Χ. οι Ρωμαίοι νίκησαν το Φίλιππο τον Ε' στη μάχη στην τοποθεσία «Κυνός Κεφαλαί» οπότε το κοινό των Ακαρνανών υπό την ηγεσία κάποιου Χρέμα από το Θύρρειο προχώρησε σε συμμαχία με τη Ρώμη.
Τη χρονιά αυτή έγινε η μεταφορά της πρωτεύουσας του <<Κοινού>> στο Θύρρειο λόγω της παρουσίας εκεί ισχυρών ερεισμάτων της φιλο-ρωμαϊκής παράταξης υπό τον Χρέμα. Η Λευκάδα που ήταν μέχρι τότε πρωτεύουσα του <<Κοινού>> παρέμεινε τυπικά πρωτεύουσά του μέχρι το 167 π.Χ. οπότε αποσπάστηκε από αυτό.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι Ρωμαίοι κυριάρχησαν στον Ελληνικό χώρο. Νίκησαν το βασιλιά της Συρίας Αντίοχο το χειμώνα του 190-189 π.Χ. σε μάχη στη Μαγνησία, νίκησαν το βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα το 168 π.Χ. στη μάχη της Πύδνας, διέσπασαν τη Μακεδονία σε τέσσερα τμήματα ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα αντίδρασης από εκεί (148 π.Χ.) και το 146 π.Χ. νίκησαν στη Κόρινθο τα στρατεύματα της Αχαϊκής συμπολιτείας. Το «κοινό των Ακαρνανών» με πρωτεύουσα το Θύρρειο διατήρησε κάποια αυτονομία μέχρι το 94 π.Χ. περίπου χρονιά κατά την οποία φαίνεται είχε διαλυθεί. Τη χρονιά αυτή εκδηλώθηκε κάποια στάση των κατοίκων του Θυρρείου, σαν διαμαρτυρία κατά του τοπικού εκπροσώπου της Ρώμης εξαιτίας κακοδιοικήσεως. Ακολούθησε η υπογραφή νέας συνθήκης ειρήνης ανάμεσα στο Θύρρειο και τη Ρώμη και σύσφιξη των μεταξύ τους σχέσεων. Λίγο αργότερα ο Ρωμαίος ρήτορας Κικέρων κατά το έτος 51-50 π.Χ. ενώ ταξίδευε στα ακαρνανικά παράλια του Ιονίου επισκέφθηκε το Θύρρειο όπου φιλοξενήθηκε στο σπίτι του φίλου του Ξενομένη.
Δυστυχώς η περίοδος αυτή των καλών σχέσεων και της ειρήνης τελειώνει το 31 π.Χ. Όπως είναι γνωστό τη χρονιά αυτή έγινε στο 'Aκτιο η ναυμαχία ανάμεσα στους στόλους του Καίσαρα Πομπήιου και του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας. Οι Ακαρνάνες και μαζί με αυτούς οι κάτοικοι του Θυρρείου, τάχθηκαν με το μέρος του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας. Ο νικητής της ναυμαχίας Οκταβιανός μετά την συντριβή των αντιπάλων του έκτισε βορειο-ανατολικά της σημερινής Πρέβεζας τη Νικόπολη και υποχρέωσε τους κατοίκους των γύρω περιοχών να εγκατασταθούν σε αυτή. Είναι σίγουρο πως αρκετοί από τους κατοίκους του Θυρρείου μαζί με αγάλματα και άλλα πολιτιστικά μνημεία που το κοσμούσαν μεταφέρθηκαν εκεί. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αραίωση του πληθυσμού και ερήμωση της περιοχής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου